Taekwondo đã được thừa nhận là một công cụ hữu hiệu giúp Nam Triều Tiên có thể gia tăng uy tín trên thế giới. Nhiều người cho rằng Taekwondo làm được điều mà những nhà ngoại giao tài ba nhất của Nam Triều Tiên đã không thực hiện được, đó là làm cho người phương Tây phải nể trọng lá cờ quốc gia Nam Triều Tiên, Hơn nữa, Taekwondo còn là một môn thể thao quốc gia giữ vị trí quan trọng trong việc bảo tồn bản sắc dân tộc trong tình hình văn hóa phương Tây đang bành trướng khắp nơi.

Lý do: Taekwondo - một môn võ thuật thuần túy - được gán cho những trọng trách nặng nề như vậy bởi vì hình ảnh của môn võ này ngày càng tỏa rộng trên thế giới. Lý do quan trọng hơn, Taekwondo đã được phổ biến như một sản phẩm độc nhất vô nhị của nền văn hóa Nam Triều Tiên, nó đã liên tục tồn tại trong lịch sử Nam Triều Tiên từ năm 57 trước Công nguyên đến năm 688 sau Công nguyên.

Ở Nam Triều Tiên, tầm quan trọng của Taekwondo nằm ở chính lịch sử của nó, cũng dễ hiểu thôi bởi vì chính lịch sử đã tạo cho Taekwondo có một họ tộc rõ ràng ở đất nước này. Điều này rất quan trọng vì nó làm cho bộ môn này có tính hợp pháp cũng như một truyền thống phong phú từ những huyền thoại xa xưa. Taekwondo không những rất lôi cuốn người nước ngoài mà còn là niềm tự hào quốc gia của người Nam Triều Tiên, một dân tộc khao khát có một biểu tượng văn hóa được nhận biết rộng rãi trên thế giới.

Không may, việc nhấn mạnh quá mức sự ra đời, việc khẳng định nguồn gốc và sự phát triển dầy uy tín của Taekwondo đã thực sự là một trở ngại của môn thể thao này. Có ý kiến khẳng định Taekwondo đã đạt đến mục tiêu trong việc giành lấy sự thừa nhận của thế giới vì bộ môn này sẽ chính thức có mặt trong Thế vận hội năm 2000 diễn ra ở Sydney, Úc. Nhưng trong khi mọi người đang thán phục sự phát triển không thể tin được của Taekwondo trong vòng 35 năm qua dưới hình thức là một môn thể thao, việc đi tìm triết lý về bản sắc và sự phát triển tương lai của bộ môn này đang là vấn đề nan giải.
 

Nguyên nhân chính của vấn đề nằm ở chỗ nguồn gốc của Taekwondo. Sự kiện Taekwondo đầu tiên được đưa vào Nam Triều Tiên với hình thức Karate sau khi Nam Triều Tiên thoát khỏi sự đô hội của Nhật, đã dẫn đến những vấn đề nghiêm trọng trong phương cách Taekwondo phát triển trong nước và lan truyền ra nước ngoài.
 

Sự phát triển có thể phát thảo ra như sau: Karate Nhật (lúc đó gọi là Kong soo do hay Tang soo do theo tiếng Nam Triều Tiên) được giới thiệu vào nước này chỉ sau cuộc giải phóng năm 1945. Những người Nam Triều Tiên đã học Karate ở Nhật trở về nước và mở phòng tập Karate. Sau khi phòng tập này đã được thành lập thì nhu cầu đòi Nam Triều Tiên hóa những gì đã được dạy bắt đầu manh nha.

Tiến trình Nam Triều Tiên hóa phải vượt qua 3 thử thách: Thứ nhất là lựa chọn một tên mới, khác hẳn với tên của Nhật. Thứ hai là tạo ra một hệ thống kỹ thuật và đào tạo khác biệt với Karate và thứ ba là thiết lập được sự tồn tại của Taekwondo và phát triển nó trong dòng chảy lịch sử của nền văn hóa Nam Triều Tiên. Sự phát triển của hệ thống mới về kỹ thuật và đào tạo có nhằm đến việc thoát khỏi bản chất của Karate là một môn võ thuật tự vệ và thiên về bản chất của một môn thể thao thi đấu.

Trong cố gắng thoát khỏi dấu vết Karate Nhật thông qua việc tạo nên hệ thống kỹ thuật mới dựa vào việc thi đấu, Taekwondo đã đặt chính nó vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Điều nan giải này xuất phát từ việc khẳng định Taekwondo có nguồn gốc từ võ thuật truyền thống như Su bak hi (cũng đánh vần là Su bahk) và Taekyon. Do những người tiên phong không sẵn lòng thừa nhận nguồn gốc Nhật Bản của môn võ thuật này và thế là việc nỗ lực thoát khỏi dấu tích Karate Nhật Bản càng trở nên khó khăn vì truyền thống thì phải duy trì mà không được sửa đổi.

Điều này đã phí phạm năng lực của những người tâm huyết với Taekwondo trong việc phát triển một triết lý tương hợp cho môn thể thao mới. Tuy Taekwondo được chấp nhận ở Đại hội thể thao quốc gia Nam Triều Tiên năm 1963 và được khuyến khích khắp Nam Triều Tiên như một môn võ thuật khác hẳn với Karate nhưng không thể xóa đi kỹ thuật, phương pháp đào tạo và quan trọng hơn, những khái niệm triết lý Nhật Bản đã góp phần hình thành nên nền tảng cho Taekwondo bởi vì những người đầu đàn trong bộ môn này vẫn còn đang dựa vào nhiều nền tảng của những kỹ thuật và triết lý mang đậm dấu ấn Nhật Bản.

Kết quả là việc thiếu đầu tư vào nền tảng triết lý cho Taekwondo ở thập niên 60 và sự phụ thuộc vào những khái niệm và triết lý Nhật Bản phù hợp với môn võ thuật tự vệ hơn là thể thao võ thuật, đã làm cho Taekwondo có hai bản sắc. Một bản sắc là tính thi đấu thể thao - một bản sắc duy nhất tồn tại hôm nay ở Nam Triều Tiên khiến cho Taekwondo khác biệt với Karate. Bản sắc kia được gọi là võ thuật, mà thật mỉa mai, lại được liên hệ đến “Taekwondo truyền thống” vốn mang nặng dấu ấn nền tảng Karate.
 

Năm 1976, Bộ Giáo dục Nam Triều Tiên đã xuất bản một quyển sách như một ví dụ điển hình về lịch sử môn võ thuật này. Cuốn sách mở đầu nói về nhu cầu và nguồn gốc của những kỹ thuật chiến đấu thời kỳ tiền sử ở Nam Triều Tiên. Kế đó quyển sách kể về những người hiếu chiến Son bea dưới triền đại Koguryo (37 BC - A.668), những tên xâm lược hwarang dưới triều Silla (57 trước Công nguyên đến 668 sau công nguyên) và việc luyện tập Taekwondo, mà quyển sách nói rằng lúc đó gọi là Su bak hay Taekyon. Kế đến là 5 trang đề cập đến việc luyện tập Su bak hi trong suốt thời kỳ Koryo (935-1392), và cũng có 5 trang nói về luyện tập Taekyon dưới thời Chosun. Và cuối cùng chỉ có 2 câu nói về vận may của Taekwondo từ cuối thế kỷ 19 cho đến cuộc giải phóng Nam Triều Tiên năm 1945.

Tuy nhiên, viết như vậy là bất hợp lý. Người ta đã nỗ lực cố gắng chứng minh một vài kiểu đánh nhau không sử dụng vũ khí đã tồn tại ở Nam Triều Tiên trong suốt thời kỳ có rất ít hay hầu như không có tư liệu lịch sử trong khi không ai chú ý đến Taekwondo trong suốt thời kỳ nó xuất hiện dưới một hình thức mới mà điều này lại có nhân chứng lịch sử nhiều hơn.

Bài viết này sẽ không đi sâu vào thời kỳ trước triều đại Chosun nhưng sẽ có một vài bình luận về bản chất của Su bak trong suốt thời gian đó. Để đi đến khẳng định Taekwondo là con đẻ của Taekyon đang còn là vấn đề tranh cãi. Vì thế bản chất và vị thế của Taekwondo từ cuối thời Chosun cho đến thời kỳ những phòng tập Karate bắt đầu xuất hiện ở Nam Triều Tiên vào khoảng năm 1946 là thật sự quan trọng.
 

Hwang Kee và Choi Hong-hi, hai đại sư nổi bật của thời kỳ đó, đều tuyên bố đã tập Taekyon và sau đó kết hợp cước pháp, quyền pháp và phương pháp huấn luyện Karate Nhật. Tuy nhiên, hầu hết những nhà viết sử về Taekwondo sẽ không thừa nhận bất kỳ mối liên hệ nào với Karate. Hwang sử dụng mối quan hệ này với Taekyon để giải thích việc đặt nặng cước pháp và vị thế của Taekyon rất quan trọng khi mà Taekwondo được xem như đã bị ảnh hưởng bởi Taekyon.

Tham khảo Subak, môn võ được tuyên bố là thế hệ trước của Taekyon, viết trong cuốn Lịch sử của triều đại Koryo, khoảng năm 1147. Xem xét tiếp đến triều đại Chosun vào đầu năm 1343 khi ấy Subak được xem như một môn thể thao chứ không phải là môn võ thuật. Tham khảo về Taekyon từ quyển sách Je Mul Bo, do Lee Seong-Ji viết cho biết trong suốt thời kỳ trị vì của King Chong Jo, Subak được xem như là Taekyon. Vào giữa những năm 1880 một họa sĩ thuộc hoàng gia tên là Hyesan Yusuk thực hiện một bức bích họa mang tên “Daekwae Do” trong đó Taekyon và Ssium (môn đô vật Nam Triều Tiên) được mô tả như trò chơi dân gian.
 

Năm 1921, lúc tuổi đã 70, Choi Young-yon mô tả Taekyon trong quyển Hae Dong Juk Ji, như một trò chơi trong đó hai đối thủ tấn công và cố gắng dùng chân hạ gục đối phương. Ông viết: “Trò này trở thành một phương tiện trả thù trong việc tranh giành gái làng chơi thông qua cá độ. Vì thế, trò chơi bị cấm và đã không còn tồn tại”.
 

Theo Choi Yong-yon và Song Duk-ki, người luyện tập cuối cùng Chosun Taekyon, môn võ này đã mất đi phần lớn bản sắc dân tộc chỉ sau một thời gian ngắn khi bước qua thế kỷ mới. Choi nói rằng cờ bạc và những thứ tiêu khiển khác không lành mạnh đã làm cho môn nghệ thuật này bị ngăn cấm. Những người lớn tuổi trong làng thường xua đuổi những thanh niên mà họ bắt gặp đang chơi môn này. Thế là Taekyon nhanh chóng bị diệt vong.

Về sau, Taekyon được liệt kê trong quyển sách mang tựa đề là “Những trò chơi Nam Triều Tiên”, viết năm 1895 của học giả người Mỹ Stuart Culin. Ông mô tả Taekyon như một môn chơi mà trong đó mục tiêu là đá vào chân đối phương và vật đối phương xuống đất. Ông nói rằng trò chơi này cũng được chơi ở Nhật.

Thêm một chứng cớ cho việc mất tích hoàn toàn Taekyon là vào năm 1958, khi ông Song Duk-ki được mời biểu diễn cho tổng thống Syngman Rhee xem trong ngày sinh nhật. Mặc dù tìm kiếm khắp nơi, Song Duk-ki không thể tìm ra một người để diễn chung - trong khi hàng trăm lớp võ nhan nhản khắp đất nước.
 

Song Duk-ki cũng nói rằng Taekyon được xem như là một trò chơi và đã tồn tại hầu như độc nhất ở Seoul và được chơi thường xuyên ở nhiều khu vực ở Seoul. Có những điểm quan trọng trong việc tranh cãi rằng Taekwondo xuất phát từ kyon đặc biệt khi Choi Hong-hi, người tuyên bố kết hợp kỹ thuật Taekyon và Karate, nói rằng ông đã học Taekyon từ ông thầy dạy chữ tên là Han Il-dong trong vùng Hamkyong-dong, mà bây giờ gọi là Bắc Triều Tiên. Điều đã làm cho sự xác nhận này bị nghi ngờ là: vào lúc ông tuyên bố đang học Taekyon - khoảng năm 1936 - môn võ này đã biến khỏi Seoul, chứ đừng nói đến Hamkyong-dong.

Choi tốt nghiệp đại học Luật ở Nhật Bản năm 1943, thừa nhận có đai đen nhị đẳng khi còn ở Nhật và nói rằng lúc trở về Nam Triều Tiên, ông kết hợp những gì đã học được với kỹ thuật Taekyon dể tạo ra môn Taekwondo. Tuy vậy, Choi không phải là người duy nhất trong số những người mở lớp võ thuật ở Nam Triều Tiên. Ông không phải là một trong những người thành lập trường đầu tiên: Chung do kwon thành lập bởi Lee Won Kuk; Moo duk khan được thành lập bởi Sang seop; The Kwon beo dojang được thành lập bởi Yun Byung-in và Song Moo Kwan được thành lập bởi No Byong-jik.

Tất cả 5 người này đều học Karate ở Nhật, và tất cả 5 trường, ngoại trừ Kwon Beo Dojang đều dùng tên “Karate” (cũng là Kong So do hay Tae Soo Do). Năm 1953, chính Choi sau đó trở thành đại diện cho Chung do kwan, mà vẫn còn sử dụng cái tên “Tang soo do” (Đường Thủ đạo). Về sau, Choi đã đề nghị đặt tên “Taekwondo” mà ông chọn vì phát âm tương tự với Taekyon. Tên được đề nghị tại buổi họp mặt những nhà doanh nghiệp nổi tiếng, quân nhân xuất sắc, và các võ sư vào năm 1955. Tuy nhiên, phải mất 11 năm sau tên này mới được chính thức chấp nhận. Đó là lúc Hội Tae Soo Do Nam Triều Tiên đổi tên thành Hội Taekwondo Nam Triều Tiên.
 

Điều quan trọng hơn cả là hình thức và phương pháp đào tạo cũng là của Nhật Bản. Không có cái gì giống Taekyon. Đối với những bậc thầy từ buổi sơ khai, điều này không thành vấn đề. Động lực quốc gia và chính trị để phô bày Taekwondo như một môn sáng tạo của riêng Nam Triều Tiên không được người ta cảm nhận cho đến tận sau này - sau khi những áp lực nặng nề do chiến tranh Nam Triều Tiên (1950-1953) gây ra bắt đầu phai mờ.

Lê Cường

Trịnh Xuân Khanh dịch, theo tạp chí Black Belt,

đăng trên Sổ tay Võ thuật số 62, tháng 6 năm 1999.